Wat zijn gluten en zijn gluten zo ongezond als er wordt beweerd?

Gluten worden regelmatig in een kwaad daglicht gezet. Ze zorgen voor buikklachten, dat je weinig energie hebt en dat je gluten gerelateerde aandoeningen ontwikkelt.

Veel influencers, beroemdheden en atleten promoten om deze reden een glutenvrij dieet. Het zou ervoor moeten zorgen dat je humeur verbetert, je fitter en gezonder voelt en dat je afvalt.

Wat zijn gluten en zijn gluten zo ongezond als er wordt beweerd? In mijn artikel vertel ik hier alles over!

Wat zijn gluten?

Gluten is een mengsel van eiwitten dat voorkomt in bepaalde granen, zoals tarwe, gerst en rogge. Deze eiwitten worden ook wel prolaminen genoemd (plantaardige opslageiwitten).

De belangrijke prolaminen in gluten zijn gliadines en glutenines. Deze eiwitten zijn zeer elastisch en daarom erg geschikt voor het maken van brood en ander gebak.

Gluten geven voedingsmiddelen een stevige structuur, zorgen ervoor dat voedingsmiddelen beter rijzen en dat de houdbaarheid wordt vergroot.

Vanwege deze unieke eigenschappen worden gluten ook vaak toegevoegd aan bewerkte voedingsmiddelen.

Gluteneiwitten zijn erg resistent om in je spijsverteringskanaal afgebroken te worden. Door de onvolledige vertering kunnen peptiden (bouwstenen van eiwitten) via de wand van je dunne darm naar de rest van je lichaam overgaan (bron).

Dit kan immuunreacties veroorzaken wanneer je gluten gerelateerde aandoeningen hebt, zoals coeliakie.

Wat is een glutenintolerantie?

Wanneer je niet tegen gluten kan dan wordt dit in de volksmond een glutenintolerantie genoemd. Een intolerantie houdt in dat je lichaam een bepaald bestandsdeel minder goed verteert. Denk hierbij aan lactose wanneer je een lactose-intolerantie hebt.

Mensen die gluten eten krijgen bijv. een opgeblazen gevoel of hebben last van diarree, wat het idee geeft dat ze een intolerantie hebben voor gluten.

Anderen ervaren ernstige buikklachten, misselijkheid en weinig energie. In dat laatste geval kan dit te maken hebben met coeliakie. Coeliakie is een auto-immuunziekte en geen intolerantie of allergie.

Technisch gezien bestaat er niet iets als een glutenintolerantie. Wel zien we dat je lichaam minder goed op gluten kan reageren, zonder dat je coeliakie hebt. Dit noemen we ook wel glutensensitiviteit. In het volgende gedeelte vertel ik hier meer over.

Waar zitten gluten in?

Gluten komen in veel voedingsmiddelen voor. De kans is groot dat je dagelijks gluten binnenkrijgt.

• Granen: tarwe, gerst, rogge, bloem, spelt, couscous, griesmeel, bulgur, durum, tarwekiemen, etc.
• Bewerkte graanproducten: brood, crackers, pasta, paneermeel, koekjes, gebak, etc. en vleesvervangers zoals seitan of andere kant- en klare vleesvervangers.
• Andere voedingsmiddelen en dranken: sojasaus, bepaalde saladedressings, sauzen, sommige bouillons, bepaalde kruidenmengsels, bier, bepaalde soorten wijn en sterke drank en sommige bewerkte vleeswaren.

Omdat gluten tijdens de voedselproductie vaak worden gebruikt als verdikkingsmiddel of als stabilisator, is het niet altijd duidelijk of een bepaald voedingsmiddel gluten bevat.

Veel commerciële voedsel bedrijven maken gebruik van dezelfde bereidingsapparatuur. Zelfs als een voedingsmiddel glutenvrij is, kan het tijdens de verwerking besmet raken met gluten.

Het is daarom belangrijk dat als je glutenvrij moet eten, om de etiketten op verpakkingen na te gaan of een specifieke voedingsmiddel glutenvrij is. Of dat je contact opneemt met de fabrikant waar je het van koopt.

Zit er in havermout gluten?

Hoewel havermout als glutenvrij wordt gezien, is havermout technisch gezien niet glutenvrij. Dit heeft met 2 zaken te maken.

• Haver wordt vaak vervoerd en verwerkt met apparatuur die ook wordt gebruikt voor de verwerking van tarwe. Je moet dan specifiek opzoek gaan naar havermout met het label glutenvrij.
• Haver bevat het eiwit avenin, waarvan de structuur sterk lijkt op die van de eiwitten in gluten. In zeldzame gevallen reageert een klein percentage van de mensen met gluten gerelateerde aandoeningen op dezelfde manier op avenin als op gluten (bron)(bron).

Als we kijken naar het totaal bewijs kunnen de meeste mensen met gluten gerelateerde aandoeningen glutenvrije haver zonder problemen tolereren (bron)

Wanneer je een glutenvrij dieet volgt dan wordt haver(mout) aangemoedigd om te eten. Dit vanwege het rijke aanbod aan vezels en essentiële voedingsstoffen.

Belangrijk om te onthouden:

Gluten is een mengsel van eiwitten die voorkomen in bepaalde granen, zoals tarwe, gerst en rogge. De voordelen van gluten zijn dat ze voedingsmiddelen een zachte en taaie textuur geven. Wanneer je niet tegen gluten kan dan wordt dit in de volksmond een glutenintolerantie genoemd. Echter is er eerder sprake van een auto-immuunziekte of een glutensensitiviteit.

Wanneer moet je een glutenvrij dieet volgen?

Nu je weet wat gluten zijn en wat de functie is van gluten, vertel ik meer over wanneer het verstandig is om een glutenvrij dieet te volgen.

Coeliakie

Het volgen van een glutenvrij dieet is een noodzaak wanneer je Coeliakie hebt. Coeliakie is een auto-immuunziekte waarbij het immuunsysteem de cellen van je dunne darm aanvalt wanneer deze gluten binnenkrijgt (bron).

Dit leidt tot darmbeschadiging, malabsorptie van voedingsstoffen en symptomen zoals gewichtsverlies en diarree.

Andere symptomen van coeliakie zijn bloedarmoede, osteoporose, neurologische aandoeningen en huidziekten, zoals dermatitis. Toch zijn er mensen met coeliakie die helemaal geen symptomen hebben (bron).

Het is net als veel andere auto-immuunziekten onduidelijk wat de exacte oorzaak is van coeliakie, maar waarschijnlijk is het een genetisch component (bron). Ongeveer 1% van de wereldbevolking heeft Coeliakie.

Coeliakie kan worden vastgesteld met een bloedonderzoek. Een bloedtest kan namelijk vaststellen of er antistoffen in het bloed aanwezig zijn tegen gluten. Bij volwassenen wordt dan ook het dunne darmslijmvlies onderzocht (bron).

Tarwe-allergie

Een tarwe-allergie lijkt op coeliakie. Het grote verschil is dat het het immuunsysteem niks vernietigt, maar dat het eerder over reageert.

In het geval van een tarwe-allergie is er een abnormale reactie van het immuunsysteem wanneer je specifieke eiwitten binnenkrijgt van tarwe (bron).

Denk hierbij aan zwelling van je mond, neus, ogen en keel, jeuk rondom deze regio’s, ontstekingsreacties van de huid, buikkrampen, misselijkheid of winderigheid.

Wanneer je een tarwe-allergie hebt kan het voorkomen dat je zonder problemen gerst en rogge kan eten. Dit omdat gerst en rogge geen tarwesoorten zijn. De gluten in gerst en rogge zouden dan geen probleem moeten zijn, tenzij je coeliakie hebt of een glutensensitiviteit (bron).

Het is uiteindelijk wel zo dat mensen met een tarwe-allergie uiteindelijk grotendeels een glutenvrij dieet volgen. Dit omdat tarwe en gluten nauw met elkaar verbonden zijn (ze komen voor in veel van dezelfde voedingsmiddelen).

Middels een bloedtest kan worden onderzocht of er antistoffen tegen de eiwitten in je lichaam zitten.

Glutensensitiviteit (niet-coeliakie glutengevoeligheid)

Er bestaat wel iets als niet-coeliakie glutengevoeligheid (NCGS) ofwel glutensensitiviteit. Dit houdt in dat mensen symptomen krijgen na het eten van gluten, ook al hebben ze geen coeliakie of een tarwe-allergie (bron).

Glutensensitiviteit wordt gediagnosticeerd wanneer je geen coeliakie of een tarwe-allergie hebt, maar toch darmklachten en andere symptomen ervaart, zoals hoofdpijn, vermoeidheid en gewrichtspijn bij het eten van gluten (bron).

Veelvoorkomende klachten komen dus overeen met mensen die coeliakie hebben, een tarwe-allergie of het prikkelbare darmsyndroom (PDS).

Wanneer deze groep mensen een glutenvrij dieet volgt, dan is er een verbetering van de symptomen of gaan deze helemaal weg (bron).

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe glutensensitiviteit ontstaat. Waarschijnlijk gaat het om verschillende oorzaken en is glutensensitiviteit een verzameling van verschillende aandoeningen. Om de reden is het ook niet mogelijk om het specifiek te testen of je NCGS hebt.

Prikkelbare darmsyndroom (PDS)

Er is een beetje overlap tussen glutensensitiviteit en het prikkelbare darm syndroom (PDS). Sommige mensen die aan PDS lijden, melden tarwe als voedsel dat ze niet kunnen verdragen.

Binnen de wetenschappelijke gemeenschap is het nog onduidelijk waarom tarwe voor sommige mensen met PDS problematisch is, maar voor anderen niet (bron).

Sommige onderzoeken suggereren dat een glutenvrij dieet geschikt is voor sommige mensen met PDS en vooral voor mensen met PDS type-D. Mensen met het prikkelbare darmsyndroom die vooral last hebben van diarree (bron).

Andere medische aandoeningen

Er zijn theorieën dat wanneer je een andere auto-immuunziekte hebt, het minder verstandig is om gluten te nemen. Dit omdat auto-immuunziekten gemeenschappelijke genen en immuun routes delen met coeliakie (bron)

Daarnaast hebben gluten verband met de ziekte van Chron en colitis ulcerosa. Er is aangetoond dat gluten de darmbacteriën veranderen en de darmdoorlaadbaarheid verhogen bij mensen met het prikkelbare darmsyndroom en een chronische darmontsteking (bron).

Wanneer je een specifieke medische aandoening hebt, dan kunnen gluten de toestand verslechteren.

Belangrijk om te onthouden:

Wanneer moet je glutenvrij dieet volgen? In het geval je coeliakie hebt, glutensensitiviteit, PDS-D of andere medische aandoeningen, dan is het een noodzaak om een glutenvrij dieet te volgen. Met een tarwe-allergie is het niet per se nodig om een glutenvrij dieet te volgen. Het maakt het praktischer, omdat tarwe en gluten nauw met elkaar verbonden zijn.

Zijn gluten gezond of zijn gluten ongezond?

Je zou denken dat gluten voor een en al ellende zorgen voor heel wat mensen. We hebben het hier echter over medische aandoeningen. Daarom wil ik het laatste stuk wijden aan of gluten gezond of ongezond zijn om te nemen wanneer je gezond bent.

Kun je coeliakie krijgen door het eten van gluten?

De oorzaken van coeliakie zijn zeer complex. Volgens Dr. Rubio Tapia (hoogleraar geneeskunde gespecialiseerd in coeliakie), spelen genen een aanzienlijk belangrijke rol.

Dr. Rubio Tapia zegt dat bijna iedereen met coeliakie een van de twee specifieke genvarianten heeft, bekend als DQ2 en DQ8. Maar er zijn ook andere risicofactoren zoals de omgeving en eerdere infecties. Sommige onderzoeken hebben aangetoond dat je etniciteit of darmbacteriën ook je risico verhogen op coeliakie (bron).

Je kunt dus niet zomaar coeliakie krijgen door een bord pasta te eten, wanneer je hierbij geen andere risicofactoren hebt. Het is wel mogelijk om coeliakie te krijgen, zelfs als je heel je leven zonder problemen gluten hebt gegeten.

Vroeger werd er gedacht dat mensen geboren werden met het risico op coeliakie en dit verder ontwikkelen wanneer ze gluten eten. Nu er meer bewijs is zien we dat je op elke leeftijd coeliakie kunt krijgen.

Er is geen bewijs dat dat het eten van gluten, coeliakie veroorzaakt bij mensen waar coeliakie niet voorkomt in de familie.

Heb jij symptomen van coeliakie, glutensensitiviteit, een tarwe-allergie of PDS? Dan is het verstandig om een afspraak maken bij de huisarts om nader onderzoek te doen.

Zomaar een glutenvrij dieet volgen brengt namelijk ook een aantal risico’s met zich mee.

De risico’s van glutenvrij eten wanneer je gezond bent

Een glutenvrij dieet is voor sommige mensen noodzakelijk om gezond te blijven. Wanneer je echter geen gluten gerelateerde aandoeningen hebt, dan brengt een glutenvrij dieet een aantal risico’s met zich mee.

• Een lagere vezelinname. Je hebt vezels nodig is voor een gezonde spijsvertering.
• Voedingstekorten omdat glutenvrije producten niet zo verrijkt zijn als voedingsmiddelen met gluten. Denk aan tekorten in vit D, B12, foliumzuur, ijzer, zink en een magnesiumtekort (bron).
• Je kunt aankomen door het volgen van een glutenvrij dieet (bron).
• Er zit een hoger prijskaartje aan glutenvrije voedingsmiddelen, terwijl ze niet per se gezonder zijn.

Als je geen gluten gerelateerde aandoeningen hebt, dan passen gluten prima binnen een gezond voedingspatroon. Het is vooral belangrijk om gevarieerd te eten, zodat je hiermee de kans vergroot om voldoende voedingstoffen binnen te krijgen.

Dat bepaalde influencers of atleten een glutenvrij dieet als erg gezond zien, heeft geen goede wetenschappelijke onderbouwing. Het is heel makkelijk om te zeggen dat iets ongezond is als een bepaalde groep mensen er niet goed op reageert. De logica die dan volgt is; dan zou dat ook wel slecht voor jou zijn?

Wil je een glutenvrij dieet volgen, dan zou je bewust moeten nagaan hoe je aan al je micronutrienten komt en dat eventueel compenseren met voedingssupplementen.

Hoe komt het dat mensen zich beter voelen bij een glutenvrij dieet?

Dit is vooral een korte termijn effect en heeft met name te maken met dat wanneer je gluten vermijdt, je een breed scala aan hyper bewerkte voedingsmiddelen zoals gebak, fastfood, suikerhoudende granen, etc. niet meer binnenkrijgt.

Deze voedingsmiddelen bevatten niet alleen gluten, maar ook veel calorieën, suiker en (ongezonde) vetten.

Veel mensen zeggen dat wanneer ze afvallen, ze zich minder vermoeid voelen en minder gewrichtspijn door een glutenvrij dieet. Het is waarschijnlijk dat deze voordelen komen van de uitsluiting van hyper bewerkte voedingsmiddelen.

Diëten met veel bewerkte koolhydraten zijn bijvoorbeeld in verband gebracht met gewichtstoename, vermoeidheid, gewrichtspijn, slecht humeur en problemen met de spijsvertering. Dit zijn allemaal symptomen die verband houden met glutensensitiviteit (bron)(bron).

Als vervanger voor de glutenrijke producten worden er bijv. meer groente, fruit, gezonde vetten en eiwitten gegeten.

Een bijkomend voordeel is dat spijsverteringssymptomen zoals gasvorming en een opgeblazen gevoel kunnen verbeteren, doordat je minder voedingsmiddelen binnenkrijgt die sneller voor problemen kunnen zorgen.

Wanneer je dus geen goede vervangers hebt voor voedingsmiddelen die rijk zijn aan gluten, dan heb je een hoger risico.

Ook is het belangrijk om stil te staan dat je in een soort van verliefdheidsfase terecht komt wanneer je iets nieuws probeert en dat toevallig op korte termijn lijkt te werken.

Het draait echter om de lange termijn. Kun jij voldoende voedingstoffen binnenkrijgen en kun jij het volhouden om geen gluten meer te eten? Dan past zo’n voedingspatroon goed bij jou.

In mijn artikel ‘dieten‘ lees je meer over waarom de meeste mensen geen dieet kunnen volhouden.

Belangrijk om te onthouden:

Je kunt niet zomaar coeliakie krijgen door het eten van gluten, wanneer je hierbij geen andere risicofactoren hebt. Heb jij symptomen van coeliakie, glutensensitiviteit, een tarwe-allergie of PDS? Dan is het verstandig om een afspraak maken bij de huisarts om nader onderzoek te doen. Het volgen van een glutenvrij dieet gaat niet gepaard zonder risico’s. Eén van de belangrijkste redenen waarom mensen zich beter voelen door gluten te mijden, is omdat ze hierdoor automatisch minder hyper bewerkte voedingsmiddelen binnenkrijgen.

Samenvatting

Gluten is een mengsel van eiwitten die voorkomen in bepaalde granen, zoals tarwe, gerst en rogge. De voordelen van gluten zijn dat ze voedingsmiddelen een zachte en taaie textuur geven. Wanneer je niet tegen gluten kan dan wordt dit in de volksmond een glutenintolerantie genoemd. Echter is er eerder sprake van een auto-immuunziekte of een glutensensitiviteit.

Wanneer moet je glutenvrij dieet volgen? In het geval je coeliakie hebt, glutensensitiviteit, PDS-D of andere medische aandoeningen, dan is het een noodzaak om een glutenvrij dieet te volgen. Met een tarwe-allergie is het niet per se nodig om een glutenvrij dieet te volgen. Het maakt het praktischer, omdat tarwe en gluten nauw met elkaar verbonden zijn.

Je kunt niet zomaar coeliakie krijgen door het eten van gluten, wanneer je hierbij geen andere risicofactoren hebt. Heb jij symptomen van coeliakie, glutensensitiviteit, een tarwe-allergie of PDS? Dan is het verstandig om een afspraak maken bij de huisarts om nader onderzoek te doen. Het volgen van een glutenvrij dieet gaat niet gepaard zonder risico’s.

Eén van de belangrijkste redenen waarom mensen zich beter voelen door gluten te mijden, is omdat ze hierdoor automatisch minder hyper bewerkte voedingsmiddelen binnenkrijgen.

Vond je dit artikel leerzaam en waardevol? Deel het via de onderstaande knoppen met jouw netwerk. Heb je vragen, gedachtes of ervaringen dat je wilt delen over gluten? Laat hieronder een reactie achter.

Heb je hulp nodig met werken aan een gezonder voedingspatroon en gezonde eetgewoonten? Bekijk mijn online voedingscoaching.

Veelgestelde vragen

Heb je een foutje gezien in mijn artikel? Mail mij. Ik ben je dankbaar. 🙂